Eind september stemde de Eerste Kamer in met het wetsvoorstel Participatiewet in Balans. De eerste vereenvoudigingen en verbeteringen die deze wet meebrengt zijn 1 januari 2026 al van kracht. De informatiesystemen van gemeenten moeten daarop worden aangepast. Daarnaast vragen de fundamentele herzieningen die in spoor 2 van kracht gaan om passende voorbereidingen.

Van visie naar aanpak

Meer mensgericht en vanuit vertrouwen werken binnen een minder complex systeem: dat is het uitgangspunt van de Participatiewet in Balans. Dit vraagt voor de meeste gemeenten om een omslag in de manier van werken en daarmee ook de ondersteuning vanuit de informatiesystemen. Beleidsmatige keuzes hebben gevolgen voor hoe systemen zijn ingericht en hoe informatie beschikbaar is. Daarnaast zijn er andere ontwikkelingen rondom proactieve dienstverlening en eenmalig gebruik van gegevens. Deze ontwikkelingen dragen bij aan een verbeterde en vereenvoudigde dienstverlening voor de inwoner. Door gezamenlijk met beleid en informatievoorziening in gesprek te gaan over de mogelijkheden kan een samenhangende aanpak worden bereikt. Hierbij richt je beleid, uitvoering en informatievoorziening in elkaars verlengde in om de inwoner beter te ondersteunen.

Hieronder staan op hoofdlijnen een aantal concrete ontwikkelingen die wij zien:

• Ambtshalve toekenningen en proactieve dienstverlening: meer signaleren waar mensen recht op hebben in plaats van een inwoner die expliciet ergens aan moet denken of vragen. Denk bijvoorbeeld aan de inkomensondersteunende maatregelen zoals bijzondere bijstand en individuele inkomenstoeslag.
• Digitale aanvraagmogelijkheden en portalen: denk aan vereenvoudigde en laagdrempelige aanvraagformulieren en digitale portalen. Door dit te integreren met persoonlijke omgevingen zoals MijnPortaal, waarin inwoners gemakkelijk wijzigingen en documenten kunnen doorgeven, verbeter je de dienstverlening naar de inwoner. Het wordt dan bijvoorbeeld makkelijker om wijzigingen in inkomsten, giften of andere factoren die invloed hebben op de rechtmatigheid van de uitkering door te geven.
• Eenmalige gegevensuitvraag: informatie die eenmaal is verstrekt, moet hergebruikt worden. Dit voorkomt dat inwoners telkens opnieuw dezelfde informatie hoeven aanleveren. Het in kaart brengen welke informatie op welk moment in processen beschikbaar is, zoals ook Suwinet, BKR en BRP, voorkomt overbodig uitvragen bij de inwoner.

Aanpassingen in de inrichting op korte termijn

Los van een lange termijnvisie en samenhangend plan zijn er voor spoor 1 al een aantal wijzigingen waar gemeenten nu al mee aan de slag moeten. In spoor 1 zijn 12 wijzigingen die per 1 januari 2026 van kracht zijn en vragen om een aanpassing in de inrichting van systemen. Denk bijvoorbeeld aan het aanpassen van digitale aanvraagformulieren of teksten in briefsjablonen. Samen met beleidsmedewerkers moet bekeken worden welke aanpassingen in de informatiesystemen nodig zijn om te voldoen aan de nieuwe wet. De functioneel beheerder kan de benodigde aanpassingen doorvoeren in de inwonersportalen, regiesystemen en/of andere administratie- of backofficesystemen. In de handreiking van Stimulanz staat in veel gevallen een paragraaf ‘Welke gevolgen heeft dit voor beleid en techniek? Deze punten kunnen één voor één nagelopen worden om de benodigde aanpassingen systematisch in kaart te brengen.

Figuur 1. Afbeelding uit de handreiking Participatiewet in balans (Stimulanz)

Roadmap leveranciers

Bij nieuwe wet- en regelgeving is soms ook een fundamentele wijziging in de techniek en programmatuur van de applicatie nodig. In dat geval moet de softwareleverancier aan de slag. Met een release worden de nieuwe functionaliteiten beschikbaar gemaakt. In Nederland zijn er niet veel leveranciers die software hebben ontwikkeld voor het gemeentelijk sociaal domein. Ga na in hoeverre jouw leverancier de applicatie technisch al klaar heeft gemaakt voor de Participatiewet in Balans. Vaak is hiervoor een zogenoemde roadmap beschikbaar met een planning. Hierop staat wanneer de wijzigingen beschikbaar komen. Zorg dat je deze wijzigingen test en communiceert in je organisatie.

Meer weten?

Telengy denkt graag mee bij de transformatie in het sociaal domein op het gebied van informatievoorziening. Zo kunnen we helpen bij het in kaart brengen van de impact van de wijzigingen vanuit de Participatiewet in Balans. Heb je vragen of wil je meer weten naar aanleiding van dit artikel? Neem dan gerust contact op met Stella Mol of Dimphy Severijnen via de contactpagina.