Als het bij overheden gaat om datagedreven werken, dan gaat het al snel over wat er allemaal níet kan en mag. En inderdaad, in vergelijking met andere delen van de wereld ligt de nadruk in Nederland en Europa sterk op wet- en regelgeving (mogen we de data verzamelen en gebruiken?) en op ethiek (vinden we het oké om die data in te zetten?). Een vaak gehoorde klacht daarbij is dat deze benadering ontwikkeling en innovatie in de weg staat. Daarmee doen we onszelf tekort. Transparantie en betrouwbaarheid zijn essentieel voor het vertrouwen van medewerkers, inwoners, bedrijven en samenwerkingspartners. Door rekening te houden met ethische en juridische vraagstukken, moet je soms misschien wat creatiever te werk gaan, maar kom je tot oplossingen die ook echt duurzaam innovatief zijn. 

Hoe pak je dat aan? Laten we de vergelijking eens maken met iets wat iedereen wel kent. Trek je schort aan, we gaan koken! 

De ingrediënten

Nadat we hebben bepaald welk gerecht we willen maken, beginnen we met het recept en de ingrediënten. Net zoals je niet zomaar alles in één pan gooit zonder na te denken over smaak en samenstelling, zul je data ook niet achteloos combineren. De kunst zit ‘m in het afstemmen: wat voor soort gerecht ga je maken? Welke combinatie van data hoort daarbij? Welke combinatie kan écht niet? En: wie zitten er aan tafel om het resultaat te proeven? 

Open keuken

In restaurants zie je steeds vaker een open keuken. Dat is niet zomaar: het creëert vertrouwen, want iedereen ziet wat er gebeurt. In de digitale wereld werkt het net zo. Door te laten zien hoe je data gebruikt en waarom, nodig je mensen uit om mee te kijken en te denken. Dat schept vertrouwen en leidt tot beter bruikbare dataproducten. 

Experimenteren met smaken

Ethiek is geen exacte wetenschap, het draait altijd om context. Wat we nu ‘normaal’ vinden is heel anders dan dertig geleden. Ook de kaart van een restaurant ziet er anders uit dan toen. Een goede kok weet onverwachte smaken op een goede manier te combineren. Zo ook met data: door – binnen de regels – de juiste data te combineren ontstaan er misschien oplossingen of inzichten waar niemand eerder aan dacht. 

Aan Tafel!

Een gerecht wordt pas echt lekker als je samen eet. Dat geldt ook voor data: met aandacht voor elkaars wensen, allergieën en voorkeuren. Door ethiek te zien als een gezamenlijke verantwoordelijkheid, kom je verder dan alleen het volgen van regels. Iedereen draagt bij, praat mee en leert van elkaar. En er zijn genoeg technieken beschikbaar om het gesprek hierover te voeren. Kijk maar eens naar de Aanpak Begeleidingsethiek of De Ethische Data Assistent (DEDA). 

De afwas

Aan het eind van de maaltijd wacht de afwas. Misschien niet het leukste klusje, maar wel onmisbaar. Ook reflecteren op je datagebruik is essentieel: wat ging goed, wat kan beter? Fouten maken mag tot op zekere hoogte, als je er maar van leert. Zo maak je ruimte voor nieuwe ideeën. 

Dus: waar wachten we nog op?

Veel organisaties schuiven datagedreven werken voor zich uit, omdat ze vooral de beren op de weg zien: het recept lijkt ingewikkeld, er is geen (sterren)chef in huis, de ingrediënten zijn niet allemaal aanwezig en sommige kooktechnieken – zoals de AVG – ogen intimiderend. Maar net als in de keuken geldt: er komt pas iets op tafel als je begint met koken. Door aan de slag te gaan met wat er wél is, smaak te proeven en bij te sturen, wordt het gerecht steeds beter. En vergeet niet: de beste gerechten blinken vaak uit in eenvoud! 

Meer weten?

Luc Aarts en Han de Ridder denken graag met u mee. Neem contact op via de contactpagina om met hen in gesprek te gaan.