“De overheid gaf in 2023 een recordbedrag uit aan extern personeel” kopt de NOS. Vooral de uitgaven aan ICT zijn sterk gestegen. Dat klinkt zorgwekkend, alsof de overheid haar digitale taken niet onder controle heeft. Maar is dat wel terecht? Of is het een logisch gevolg van een groeiende afhankelijkheid van technologie én van de complexiteit die daarmee gepaard gaat? Misschien helpt een analogie: de auto. 

Van zelf sleutelen naar full-service lease 

In het begin van de twintigste eeuw waren auto’s zeldzaam, eenvoudig en vooral iets voor hobbyisten. Wie er één bezat, moest zelf kunnen sleutelen. Maar met de opkomst van massaproductie en technologische vernieuwing veranderde dat. Auto’s werden veiliger, sneller, comfortabeler, maar ook complexer. Er kwamen elektronica, sensoren, digitale dashboards, software-updates. Tegenwoordig leasen we onze auto’s, inclusief onderhoud, verzekering en pechhulp. Waarom? Omdat we willen rijden, niet sleutelen. 

De digitale overheid maakt eenzelfde ontwikkeling door. Waar vroeger een vakspecialist met een server onder zijn bureau voldoende was, vraagt de moderne digitale dienstverlening om een complete, goed beheerde en veilige infrastructuur. Denk aan geïntegreerde informatiekundige visies, cloudomgevingen, toegangsbeheer, datakoppelingen, API’s, cyberweerbaarheid en continue wetgeving op het gebied van digitalisering, privacy en transparantie. Gemeenten willen hun primaire taken uitvoeren en dienstverlenen, niet overmatig sleutelen aan de kern ICT-infrastructuur. 

Externe inzet is geen zwakte, maar een systeemkeuze 

De groei van ICT-uitgaven aan externe professionals is dan ook niet vreemd. Het is eerder een noodzakelijke keuze in een tijd waarin technologie steeds gespecialiseerder wordt. Niet elke gemeente kan  rollen als een data-/enterprise/project-/cloud-/informatiearchitect, ethisch hacker en/of datascientist/-steward op de loonlijst zetten. Wat je dan nodig hebt is flexibiliteit en toegang tot expertise én voldoende regie om de koers vast te houden. 

Bovendien houden de modellen waarmee uitgaven worden voorspeld vaak onvoldoende rekening met de exponentiële groei van de vraag naar technologie vanuit de organisatie zelf. Benchmarks over benodigde capaciteit wordt structureel onderschat, omdat soortgelijke organisaties dezelfde onderbezetting kennen.  

Arbeidskrapte is slechts één kant van het verhaal. Zelfs bij een verdubbeling van intern personeel blijft het economisch en organisatorisch onhaalbaar om alle benodigde kennisgebieden structureel in huis te halen. Veel specialistische expertise is tijdelijk nodig; aanbestedingen, implementaties, migraties of complexe koppelingen en piekbelasting is eerder regel dan uitzondering. Externe inzet is dan geen luxe, maar een noodzakelijke, schaalbare, aanvulling. 

Externe inzet biedt precies dat. Zoals we een moderne auto niet zelf onderhouden, maar naar een vakgarage brengen, zo schakelt de overheid specialisten in voor specifieke digitale vraagstukken. Dat is geen gemakzucht, maar professioneel risicomanagement. Mits goed ingericht, is het een vorm van strategisch organiseren. 

De sleutel: eigenaarschap en regie 

Dat vraagt natuurlijk om meer dan alleen inhuur. De digitale overheid moet de juiste vragen stellen, doelen scherp formuleren en zorgen voor een stevig fundament van kennis en coördinatie. Rollen als CISO, CIO/strategisch informatiemanager en functioneel beheerder zijn onmisbaar, een fundamentele basis net zoals de vakgebieden portfolio-, account, contract en leveranciersmanagement. Niet iedereen hoeft alles te kunnen, als je maar weet wat je nodig hebt en hoe je het verantwoord inkoopt en aanstuurt. 

Wie moderne mobiliteit wil accepteert dat er een vakgarage aan te pas komt. Zo werkt het ook met ICT. De overheid beweegt zich in een wereld vol digitale snelwegen, slimme netwerken en complexe regelgeving. Dat vraagt om onderhoud, expertise en service op maat. Want zonder goed beheer, komt zelfs de beste digitale overheid vroeg of laat stil te staan. En dat kunnen we ons, als samenleving, simpelweg niet permitteren.