De contouren van de Omgevingswet zijn inmiddels wel helder. Op dit moment wordt door het Rijk de concrete wetgeving uitgewerkt in de vorm van vier algemene maatregelen van bestuur (AMvB’s). Daarmee is al grotendeels te voorspellen welke impact de wet zal hebben op gemeenten in 2018, wanneer de wet in werking moet treden. 2018 is het al heel snel. Gemeenten doen er daarom goed aan om nu al voorbereidingen te treffen op de wet en te starten met transformatie.
Wat kunt u als gemeente in 2016 al doen?
Hieronder volgen 7 tips waar gemeenten al mee aan de slag kunnen ter voorbereiding op de Omgevingswet in 2016:
-
Stel een profiel op van uw gemeente
Gemeenten verschillen! Maak een profiel van uw gemeente op basis van diverse thema’s (bijvoorbeeld ruimtelijke archetypering zoals woningbouw, economische bedrijvigheid, historische dorpskernen, middenstand, toerisme, cultuur en landschap). Wat kenmerkt uw gemeente (lokaal dan wel regionaal) en wat zijn de ambities van uw gemeente? Op basis van dit profiel krijgt u een beter en integraler beeld van de mogelijke keuzes en scenario’s.
-
Zoek tijdig verbinding met de juiste partners
In 2016 zal de regionale implementatieagenda voor de Omgevingswet opgesteld moeten worden. De Omgevingswet gaat uit van een integrale benadering van de leefomgeving. Denk daarom regionaal en in ketens en ga om de tafel met uw partners om tot een gedeelde visie en strategie te komen.
-
Vorm een (omgevings)visie
De Omgevingswet laat meer dan ooit ruimte voor een lokaal bestuur om een eigen beleid te voeren. Vorm als bestuur alvast een integrale visie op uw omgevingsbeleid (ruimtelijke ordening maar ook veiligheid, milieu en gezondheid) voor de lange termijn en betrek daar inwoners, ondernemers en ketenpartners zoals uw omgevingsdienst bij.
-
Zet uw visie om in een strategie
Wat wordt uw strategie? Gaat u veel lokale bestuurlijke afwegingsruimte hanteren om initiatieven uit de samenleving optimaal te kunnen stimuleren en faciliteren? Neem een standpunt in over participatie door inwoners en bedrijven. De interactie met de samenleving zal verschuiven van minder toetsend vanuit de rol als bevoegd gezag, naar meer oplossingsgericht vanuit de rol als dienstverlener. Bedenk, op basis van het opgestelde profiel van uw gemeente en de bestuurlijke voorkeuren, welke doelen voor uw gemeente prioriteit hebben. Bijvoorbeeld het borgen van de kwaliteit en de veiligheid van de leefomgeving, uw dienstverlening verbeteren en bezuinigen.
-
Bereid uw organisatie voor op deze strategie
Wat betekent uw strategie voor de samenstelling en formatie van uw afdelingen in de komende jaren? Gemeenten zijn nog niet ingericht op het integraal opstellen en uitvoeren van omgevingsbeleid, zoals dat met de Omgevingswet gevraagd wordt. De voorspelling is dat er meer generalisten nodig zullen zijn bij gemeenten. Specialisten komen bij de omgevingsdiensten vandaan of worden ingehuurd. Daarnaast vergt de Omgevingswet vooral andere competenties van uw medewerkers. Niet meer denken in regels en beperkingen (‘nee, tenzij’), maar in kaders en kansen (‘ja, mits’). Vertaal dit tijdig naar een passende ontwikkelaanpak.
-
Ga aan de slag met digitalisering en zaakgericht werken
De impact op de informatievoorziening en werkprocessen is voor een groot deel nog niet helder. Dat betekent niet dat uw gemeente zich niet alvast kan voorbereiden door de basis op orde te krijgen. Grijp het moment als gemeente(n) aan om samen met uw omgevingsdienst op lokaal en regionaal niveau de processen en informatievoorziening onder de loep te nemen en quick wins te bepalen. Hiermee intensiveert u alvast de samenwerking op weg naar de Omgevingswet. Digitaliseer processen en ga daarbij zaakgericht te werk. Bereid de werkwijze voor op objectgericht werken (gebruik geo-informatie). Maak wel een zorgvuldige afweging welke investeringen in bestaande (vergunning)systemen nog verantwoord zijn. Het is in deze fase ook niet verstandig om grote onomkeerbare beslissingen te nemen.
-
Werk aan de kwaliteit en het ontsluiten van je gegevens
Gemeenten zullen onder de Omgevingswet minder informatie over wijzigingen in de leefomgeving kunnen halen uit vergunningen en meldingen, bijvoorbeeld ten behoeve van de gegevenskwaliteit van de BAG, BGT en WOZ. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet is afhankelijk van de (kwaliteit van) gegevens. Het borgen van de kwaliteit van de basisregistraties wordt daarom belangrijker. De Omgevingswet gaat daarnaast uit van een gelijke informatiepositie van initiatiefnemers (burgers en bedrijven) en ambtenaren per 1 januari 2018. Dit is onhaalbaar als informatie niet actueel en volledig is en enkel in lokale gemeentelijke systemen is opgeslagen. Bereid de organisatie daarom voor op het actualiseren van relevante gegevens en het centraal beschikbaar stellen van data. Maak gebruik van de landelijke voorzieningen (zoals het Digitaal Stelsel Omgevingswet) die onder de Omgevingswet doorontwikkeld en geïntegreerd zullen worden.
Tot slot: blijf de laatste ontwikkelingen rond de Omgevingswet volgen.
Er zal binnenkort een set standaarden beschikbaar worden gesteld die noodzakelijk zijn voor de digitale ondersteuning, samenhangend met de inwerkingtreding van de wet. Ook zal het Programma Implementatie meer duidelijkheid scheppen over wat centraal en decentraal geregeld moet worden.
Meer weten?
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Roald Schel, adviseur bij Telengy, via tel. nr. 06 28 42 18 62 of via e-mail: r.schel@telengy.nl.
Gebruikte bronnen:
- KING, Rijkswaterstaat & Royal Haskoning, Tweede verkennend onderzoek naar de impact van de Omgevingswet, 03-11-2015.
- VNG, Factsheet implementatie Omgevingswet, 29-05-2015.