Internet is het middel om de openbare digitale ruimte in gelijkheid en vrijheid te betreden. We klagen er pas over als het er niet is of als het hapert. Internet nemen we voor lief, maar kan elke Nederlander dat?

Het internet wordt in koperen kabels, DSL of met glasvezel richting onze woningen geleid. Bij een glasvezelverbinding wordt  data verstuurd via lichtsignalen en is de uploadsnelheid significant hoger dan bij kabel of DSL. Glasvezel is duurder en wordt niet overal aangelegd;  dit zorgt voor ongelijkheid.

Internet als businesscase

In principe kan elk huishouden gebruik maken van internet, maar niet iedereen heeft toegang tot  glasvezel. Een aantal woningen ligt geografisch zo ongunstig of de afspraken met gemeenten zijn zodanig kostbaar dat aanbieders geen goede businesscase hebben om een glasvezelverbinding te leggen.

Het kabinet streeft na dat in 2030 alle Nederlandse huishoudens toegang hebben tot een vaste internetverbinding met snelheden van minstens 1 gigabit per seconde. Desnoods met staatssteun worden aanbieders gedwongen om ook de laatste huishoudens aan te sluiten. De vraag is of dit snel genoeg is voor een student met digitale colleges, een ondernemer met een bedrijf aan huis of een medewerker die thuis werkt.

Warmte of wifi

Warmte of wifi: in de huidige tijd misschien een vraag voor sommige huishoudens. In Nederland is (snel) internet nog geen basisvoorziening. Het toegang hebben tot de digitale openbare ruimte is voor inwoners essentieel voor toegang tot:

• digitale platformen (voor sociale contacten);
• zorg;
• hybride werken;
• onderwijs;
• online debat en democratie;
• en allerlei soorten maatschappelijke dienstverlening.

Daarmee is het geen toegang hebben tot internet gelijk aan het geen toegang hebben tot een deel van de maatschappij.

Pinnen zonder internet

Ondernemingen op  ongunstige locaties lijden ook aan het ontbreken van goed en snel internet. Zoiets als pinnen is een uitdaging zonder internet. Het zorgt daarnaast voor ongelijke concurrentie in de markt. Beschikt jouw onderneming niet over snel internet, dan loop je vaak 1 stap achter de feiten aan.

Gratis internet

In Nederland worden er al ballonnetjes opgelaten om internet voordeliger aan te bieden aan de minima. Een ‘sociaal internetpakket’ moet volgens staatssecretaris Alexandra van Huffelen ervoor zorgen dat ‘iedereen kan meedoen in de digitale wereld’. Het plan moet nog worden uitgewerkt.

Het kan werken; de Verenigde Staten hebben al afspraken gemaakt met aanbieders over gratis internet onder het overheidsplan, het Affordable Connectivity Program (ACP). Dit richt zich op enkele tientallen miljoenen arme Amerikaanse huishoudens.

Technologische ontwikkelingen

In de toekomst worden de verschillen alleen maar groter met de komst van het kwantuminternet. Dit internet loopt alleen maar over glasvezel en wordt waarschijnlijk alleen maar duurder.

De ontwikkeling van 5G kan glasvezel helaas ook niet vervangen. Zonder glasvezel is er geen 5G mogelijk, 5G-zendmasten zijn aangesloten op het glasvezelnetwerk. Glasvezel is als enige vaste netwerk snel en stabiel genoeg voor de hoge snelheid die via 5G draadloos leverbaar is.

Plannen maken

“Lokaal wat kan, centraal wat moet.”

De Europese Unie heeft rechten en beginselen opgesteld om mensen in hun dagelijks leven te ondersteunen bij betaalbare en snelle digitale connectiviteit. Het Ministerie van Economische Zaken Klimaat heeft vooruitlopend op deze Europese oproep het Actieplan Digitale Connectiviteit opgesteld. Gemeenten zijn expliciet onderdeel van deze plannen.

Het rapport constateert dat er verschillen zijn tussen gemeenten. Voorlopers kijken actief naar mogelijkheden om de connectiviteit te verbeteren als onderdeel van hun smart city beleid en andere gemeenten geven minder aandacht aan connectiviteitsdoelstellingen.

De doelstellingen (zie afbeelding) uit het rapport richten zich op de transparantie en harmonisatie van lokaal beleid zodat aanbieders effectiever en efficiënter kunnen werken.

Is er gelijkheid, vrijheid en internetverbinding?

Nee is de conclusie; niet elke Nederlander heeft toegang tot internet en zeker niet tot dezelfde snelheid. Een punt wat mij betreft hoog op de agenda mag staan bij gemeenten en de politiek. Geen of beperkte toegang hebben zorgt voor ongelijkheid en achterstand. Internet zou een basisvoorziening moeten zijn net als water, elektriciteit en een verharde weg.

Bronnen

• Expertisecentrum Europees Recht. Europese Commissie presenteert verklaring met digitale rechten en beginselen voor iedereen in de EU.
• Financieel Dagblad. Kabinet: overal snel internet, desnoods dwang voor aanbieders.
• Omroep Zeeland: hoogleraar snel internet moet basisvoorziening zijn
• Financieel Dagblad. Arme Amerikaanse gezinnen krijgen gratis internet.
• Financieel Dagblad. Als heel Nederland snel internet krijgt. Behalve jij.
• Isgeschiedenis. Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap.
• Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Actieplan Digitale Connectiviteit.
• Optinet. Is 5G de vervanging van Glasvezel?
• RTLnieuws. Kabinet wil goedkoop internet voor mensen met kleine beurs.

Steeds prangender wordt de vraag naar ‘oliemensen’ in gemeentelijke organisaties die zorgen dat applicaties optimaal renderen. Ongewild krijgt functioneel beheer de aandacht die het al langer verdient nu er grote behoefte is aan functioneel beheerders. Met een servicedesk voor gemeentelijke applicaties wil Telengy organisaties de helpende hand bieden door functioneel beheer as a service in te zetten.

De module digitale technologie en ethiek vindt plaats dichtbij het hart van onze democratie, naast het binnenhof in het Mauritshuis. We kijken uit op enkele demonstranten en journalisten die ministers opwachten om zich te verantwoorden over uitlopende (ethische) vraagstukken.

Onze dag begint met een inleiding van onze huis-historicus Wouter le Febre. Als historicus legt hij de verbindingen met onze locatie het Mauritshuis. De schilderijen uit het verleden hebben achterliggende lugubere verhalen en vraagstukken. Waar bestuurders zich bewust wel of niet over uitlieten in die tijd.

Het eerste dagdeel wordt verzorgd door Daniel Tijink, het onderwerp is de aanpak begeleidingsethiek. De aanpak is gebaseerd op techniek- en ethiekfilosofie met als basis-idee de wederkerige relatie tussen mens en technologie. De aanpak kent drie fasen: casus, dialoog en handelingsopties.

In de middag kunnen we de kunst gaan bewonderen in het Mauritshuis, de inleiding heeft onze blik gericht op de verhalen achter de schilderijen.

Tot slot richt Roel Ottens zich op de vraag welke opkomende technologieën de gemeente de komende jaren in alle waarschijnlijkheid het meest gaan raken. Wat zijn de meest voorkomende vraagstukken bij deze opkomende digitale technologieën en op welke wijze kan in de gemeente geborgd worden dat deze vragen behandeld en beantwoord worden om de ethiek te borgen binnen de gemeente. Een dag met een filosofische en praktische insteek.

Leergang volgen in 2023?

“Een kunstmatige intelligentie oplossing kan leiden tot emotionele en daardoor ook morele afstand van het vraagstuk dat wordt behandeld”

Gemeenten gaan voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), dit is verantwoord omgaan met milieu, mensen en maatschappij. Het gebruik van kunstmatige intelligentie, zelfstandig of via diensten en producten van andere bedrijven kan haaks op maatschappelijke verantwoord ondernemen staan. Werken met data, kunstmatige intelligentie en algoritme vraagt ontzettend veel energie en grondstoffen. Daarnaast heeft het naast privacy ook veel gevolgen voor mensen en de maatschappij.

In een drieluik wordt kunstmatige intelligentie belicht in relatie tot de thema’s milieu, mens en maatschappij. Wat zijn de risico’s en welke maatregelen kan een gemeente treffen om wel maatschappelijk verantwoord te ondernemen?

In dit artikel: kunstmatige intelligentie en de maatschappij.

Maatschappij

Kunstmatige intelligentie zorgt voor nieuwe vragen in onze informatiesamenleving. Bij de inzet van digitale technologie als kunstmatige intelligentie kan dit de publieke waarden raken van onze maatschappij. Het Rathenau Instituut signaleert dat o.a. de volgende twee publieke waarden worden geraakt door de inzet van kunstmatige intelligentie: ‘Controle over technologie’ en ‘Menselijke waardigheid’.

Controle over technologie

Zelflerende algoritmes volgen geen vooraf bepaalde set van regels maar maken gebruik van zelflerende statistische technieken. Daardoor kunnen de beslissingen die een algoritme maakt voor de mens ondoorgrondelijk worden. Met die toenemende automatisering rijst de vraag hoe er controle en toezicht gehouden kan worden op systemen en de overheid. Wanneer algoritmen geen rekening houden met onvoorziene situaties, zoals een oorlog of een virus die plotseling het land stil legt, kan dat dus tot onwenselijke gevolgen leiden. Een goed voorbeeld is het gebruik van algoritmen voor economische voorspellingen, als een oorlog of een pandemie plotseling uitbreekt, kunnen deze gebeurtenissen leiden tot grote veranderingen in de economie die niet worden voorspeld door de algoritmen. Dit kan leiden tot verkeerde voorspellingen en beslissingen die nadelig zijn voor bedrijven en individuen.

In 2023 start de Nederlandse overheid met een Landelijk Algoritmeregister, het register is een overzicht van de algoritmen die landelijke en decentrale overheden gebruiken bij hun dienstverlening. Per algoritme kan een inwoner of onderneming algemene informatie over de bedoeling en werking van het algoritme vinden. Op deze wijze kan ook feedback worden gegeven op het algoritme en mogelijke bias worden opgespoord. Daarnaast staat er meer gedetailleerde technische informatie. Het register is nog in ontwikkeling, maar wij sporen u aan om alvast actie te ondernemen, zie ook het artikel Wacht niet langer, we zijn al laat?

Menselijke waardigheid

Een kunstmatige intelligentie oplossing kan leiden tot emotionele en daardoor ook morele afstand van het vraagstuk dat wordt behandeld. De output uit het systeem in cijfers of een advies staat zwart op wit, de werkelijkheid is meer complex en kent meer variabelen en mensen dan het algoritme toelaat. Mocht een ambtenaar, door welke reden dan ook, uit het oog verliezen wat de implicatie is van een uitkomst in het systeem, kan het ongewenst veel schade aanrichten. Kortom, de gebruiker van een algoritme moet niet blind varen (of onder strenge condities) op het gegeven uit het model, maar altijd zelf de context erbij zoeken om onwenselijke situaties te voorkomen.

Neem bijvoorbeeld een ambtenaar die fraudezaken bekijkt door de ogen van een kunstmatige intelligentie oplossing. Zijn beslissing baseert hij zonder de context van de inwoners. Wanneer deze ambtenaar bijvoorbeeld een verzoek, subsidie of vergunning afwijst ziet hij niet wat de verdere gevolgen zijn van zijn actie op de directe persoon of personen die afhankelijk zijn van de directe persoon. Een persoon kan zonder werk komen te zitten, kinderen kunnen niet naar school, iemand met zorgbehoefte wordt niet geholpen. Misschien is het probleem van fraude verholpen, maar het vervolgvraagstuk is wellicht veel groter op de lange termijn.

De volgende stap kan zijn dat kunstmatige intelligentie alleen de beslissing neemt en de verantwoordelijke persoon uit het proces wordt gehaald. Op deze wijze kan de afstand tussen inwoners en de gemeente nog groter worden en is er minder oog voor de situatie van de inwoner.

Bewustzijn en gedeelde verantwoordelijkheid

De inzet van algoritme is een gedeelde verantwoordelijkheid waarbij zowel de politieke organisatie als de ambtelijke organisatie betrokken hoort te zijn. Kies daarom een gezamenlijk proces of methodiek om vooraf ethische vraagstukken van nieuwe algoritmen te bediscussiëren. Iedereen moet er over kunnen meepraten. Hiervoor is bewustzijn essentieel. Alle stakeholders zullen op de hoogte moeten zijn van de risico’s en kansen bij het gebruik van datagedreven besluitvormingen. Tegenwoordig zijn er veel instrumenten beschikbaar en bijeenkomsten die gemeenten zelf organiseren, denk aan:

• data-awareness dag;
• datagame;
• data-vaardigheid assesment.

Ook landelijk zijn er steeds meer initiatieven en ontwikkelingen waar individuen of gemeenten kunnen aansluiten:

• Nationale AI-cursus
• De Nederlandse AI Coalitie
• Omgaan met algoritmes en AI binnen de Overheid

En denk aan tools die hierbij helpen om deze ethische afwegingen te maken:

• DataWijzer
• Denkraam digitalisering
• Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes (IAMA)
• Moral Design spel
• Moreel Beraad
• Technology Impact Cycle Tool (TICT)
• Aanpak begeleidingsethiek
• Artificial Intelligence Impact Assessment (AIIA)
• Data Ethics Canvas
• De Ethische Data Assistent (DEDA)
• Framework for Ethical Decision Making
• Product Impact Tool
• Dilemmaspel Studiedata
• Ethiekkompas
• Digitale spoelkeuken
• Ethische toolkit
• Pyramid of Technology

Het laatste artikel

De boodschap van deze artikelenreeks is dat de inzet van kunstmatige intelligentie goed afgewogen moet worden tot de maatschappelijke waarden waar een gemeente voor staat. Mocht u nog aanvullende informatie willen of heeft u iets toe te voegen, dan vernemen wij dat graag.

Bronnen

• Datavakbond. Data-Lokaal
• Gemeente Enschede. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
• ECP Platform voor de Informatiesamenleving. Aanpak Begeleidingsethiek
• Kate Crawford. De atlas van AI, 2021
• Kool, L., J. Timmer, L. Royakkers en R. van Est, Opwaarderen – Borgen van publieke waarden in de digitale samenleving. Den Haag, Rathenau Instituut 2017
• MIT Technology Review. Karen Hao. Training a single AI model can emit as much carbon as five cars in their lifetimes
• NOS. Fraude opsporen of gevaar van discriminatie? Gemeenten gebruiken ‘slimme’ algoritmes
• Sophie Doove en Daniëlle Otten, CBS, Verkennend onderzoek naar het gebruik van algoritmen binnen overheidsorganisaties, 2018.
• Surf Communities. Aan de slag met Publieke Waarden: een overzicht van praktische hulpmiddelen.

And I wonder who that kid was standing brave and trim
And I hear myself breathe and I know that I was him
Defender of the poor and those who cannot speak
I thought I’d be standing by the dam trying to stop the leak

Stand and Be Counted · Crosby, Stills, Nash & Young

De ontwikkeling naar meer aandacht voor digitale grondrechten en ethiek bij de inzet van digitale technologie doet mij denken aan het steengoede nummer Stand and Be Counted van Crosby Stills & Nash & Young. De geluiden rondom dit onderwerp worden steeds luider en in 2023 gaat er iets gebeuren. In ieder geval als het aan Team Publieke Waarden binnen de directie informatiesamenleving van de Vereniging Nederlandse Gemeente (VNG) ligt.  Op 8 februari 2022 publiceerde zij de Agenda Digitale Grondrechten en Ethiek. Hiermee leggen gemeenten gezamenlijk ambities vast over het beschermen van grondrechten en het borgen van publieke waarden in de informatiesamenleving. In 2023 wil de VNG samen met gemeenten het thema in de praktijk brengen.

Invloed van digitale technologieën

Het rapport Opwaarderen van het Rathenau Instituut geeft een prachtig beeld van de zogenoemde ‘cybernetic loop’. De combinatie van ICT met andere technologieën zorgt ervoor dat allerlei aspecten uit ons leven digitaliseren. We zouden kunnen zeggen dat onze wereld onder te verdelen is in meerdere werelden:

• de materiële wereld;
• de biologische wereld;
• de socioculturele wereld;
• de digitale wereld.

…waarin verschillende digitale technologieën actief zijn:

…die allemaal weer verschillende thema’s en vraagstukken raken:

Het blijft niet bij abstracte vraagstukken, opkomende digitale technologieën zorgen nu al voor concrete vragen bij gemeenten:

• de inzet van camera’s voor druktemeting en het opsporen van zwerfafval;
• de rol die chatbots spelen in contact met inwoners;
• de vraag of je bij het bouwen van een ‘Digital Twin’ ook betaalgegevens mag meenemen voor het plannen van winkelcentra;
• de invloed van digitale platformen op de leefbaarheid en infrastructuur van een gemeente;
• de inzet van robotica en kunstmatige intelligentie in het sociaal domein.

Komend jaar

Voor 2023 is het belangrijk dat mensen binnen gemeenten opstaan om actief aan de slag gaan met vraagstukken rondom digitale grondrechten en ethiek.

• Dit kunnen gemeenteraadsleden zijn die constructieve vragen stellen over ontwikkelingen binnen de organisatie of gemeentegrenzen. Het rapport Raad weten met digitalisering gaat over de vraag op welke wijze gemeenteraden het debat over digitaliseringsvraagstukken op een constructieve en goed geïnformeerde manier kunnen voeren. Daarnaast kunnen zij aan de slag gaan met een waardenkader om de inzet en gebruik van digitale technologieën te toetsen.
• Elke lid van het College van B&W heeft te maken met de opkomst van digitale technologieën die hun portefeuilles veranderen. Een goede start kan o.a. zijn de Code goed digitaal openbaar bestuur: Onderzoek naar het borgen van waarden bij de digitalisering van het openbaar bestuur. Daarnaast kan het college het fenomeen digitaal ethische commissies onderzoeken, zoals opgezet in de gemeente Eindhoven.
• Ambtenaren kunnen de Handreiking Digitale Ethiek gebruiken, dit biedt hulp met het inbedden van ethiek in gemeentelijke organisatie. Bij het ondersteunen bij het opstellen van kaders geven de Principes voor de Digitale Samenleving versie 2.022. Tot slot is het goed om met elkaar het dialoog voeren over de ontwikkeling en inzet van nieuwe technologieën met bijvoorbeeld de aanpak begeleidingsethiek. Vergeet je vooral niet aan te melden bij: Kennisnetwerk Data en Samenleving waar de VNG in 2023 een levendig netwerk probeert op te bouwen.

Ook in 2023 verzorgt Telengy de leergang Informatie & Innovatie. Deze leergang biedt in zes modules inspirerende ervaringen en handvatten voor je dagelijkse praktijk. Daarnaast kun je gebruik maken van onze kennisbank en helpdesk. Inschrijven kan als individu (tot 1 februari 2023) of als organisatie. Klik op Leergang Informatie & Innovatie 2023 voor meer informatie.

Wil je nog eens nalezen hoe de leergang in 2022 is ervaren?

• In controle met i-governance
• Flexibele en schaalbare architectuur bij gemeenten

“Wanneer is het keerpunt dat deze software niet alleen maar interpreteert maar ook vertelt wat de mens moet doen?”

Gemeenten gaan voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), dit gaat om verantwoord omgaan met milieu, mensen en maatschappij. Het gebruik van kunstmatige intelligentie, zelfstandig of via diensten en producten van andere bedrijven kan haaks op maatschappelijke verantwoord ondernemen staan. Werken met data, kunstmatige intelligentie en algoritme vraagt ontzettend veel energie en grondstoffen. Daarnaast heeft het naast privacy ook veel gevolgen voor mensen en de maatschappij.

In een drieluik wordt kunstmatige intelligentie belicht in relatie tot de thema’s milieu, mens en maatschappij. Wat zijn de risico’s en welke maatregelen kan een gemeente treffen om wel maatschappelijk verantwoord te ondernemen?

In dit artikel: kunstmatige intelligentie en de mens.

Wie is de baas?

Bestaande technologieën worden steeds vaker gecombineerd met kunstmatig intelligente oplossingen. Dit kan bijdragen aan het menselijk welzijn, maar kan ook tot dehumaniserende situaties leiden. Het gaat om het gevaar van objectivering of instrumentalisering van mensen.

Langzaam begint iedere medewerker en ambtenaar het te merken; alle werkzaamheden moeten geïnterpreteerd kunnen worden door software en systemen. Ambtenaren administreren en registreren meer dan ooit in talloze applicaties. Wanneer is het keerpunt dat software niet alleen maar informeert maar ook vertelt wat de mens moet doen?

Een toekomstscenario? Nee, het gebeurt al. Er zijn bedrijven die zoveel mogelijk handelingen van hun medewerkers meten. Ze werken met tijdklokken, getimede pauzes en geanalyseerde werkprestaties. Het gaat zelfs verder. De algoritmes bepalen welke werkzaamheden de medewerker uitvoert, geeft de richting en het tempo van de handelingen aan. De technologie ziet de mens als een instrument, een hybride situatie tussen instrument en mens.

De medewerker heeft hier nauwelijks een keuze in, het bedrijf beslist immers of er gewerkt wordt met een systeem. Ambtenaren en medewerkers moeten maar nieuwe vaardigheden leren en de nieuwste ontwikkelingen bijbenen. Waarbij de alziende toezichthouder, een kunstmatig intelligente oplossing, controleert op productiviteit, nauwkeurigheid, snelheid en/of kwaliteit.

Een parallelle ontwikkeling binnen het sociale domein van gemeenten is snel gemaakt. Er is een hoge druk om innovaties met kunstmatige intelligentie toe te passen om kosten te besparen en zorg te verbeteren. Voorbeelden zijn oplossingen in het sociaal domein waarbij kennissystemen die medische diagnoses stellen aan de hand van een grote hoeveelheid informatie of zorgrobots die taken zoals voeden en optillen overnemen. Hierdoor kunnen de zorgvragers zich als objecten behandeld voelen.

Arbeidsomstandigheden

De kunstmatig intelligente oplossingen waar gemeenten gebruik van maken kunnen worden ontwikkeld door bedrijven ver over onze landsgrenzen. Uit onderzoek blijkt dat hierbij regelmatig onderbetaalde medewerkers voor worden ingezet die als machines worden behandeld. Deze medewerkers onderhouden en testen de systemen, dit gaat om repetitief werk waar bijvoorbeeld data wordt ‘ingeklopt’, klikwerk of het nalopen van gewelddadige of seksuele content op sociale media. Ook worden medewerkers ingezet om kunstmatig intelligente systemen te ondersteunen en boodschappen en e-mail aan te passen en te versturen. Dit heet ook wel ‘fauxtomation’ waar systemen verkocht worden als geautomatiseerd en ‘kunstmatig intelligent’ terwijl er in werkelijkheid op de achtergrond mensen het werk uitvoeren. Binnen de BAG en BGT zijn er bedrijven die gemeenten ontzorgen met al dan niet verkapte fauxtomation, waarbij medewerkers in lageloonlanden beoordelingen van algoritmes op mutaties in het landschap nalopen of zelfs beeld voor beeld de beoordeling zelf doen.

Naast dit werk moet er ook een link gelegd worden met de activiteiten in het milieu, de medewerkers die grondstoffen en mineralen mijnen onder erbarmelijke omstandigheden. Het is vaak ondoorzichtig waar deze elementen werkelijk vandaan komen en wat de werkomstandigheden zijn, de reden hiervoor zijn de vele tussenpersonen en bedrijven in verschillende landen die meewerken in deze keten.

Maatregelen

Een aantal tips op welke wijze gemeenten hiermee om kunnen gaan:

• Maak gebruik van de aanpak begeleidingsethiek voordat je gaat werken met een nieuwe digitale technologie als kunstmatige intelligentie. Deze methode biedt concrete handvatten om technologie op een ethisch verantwoorde manier toe te passen op milieu, mens en maatschappij.
• Zorg dat kunstmatig intelligente oplossingen die toegepast wordt op mensen, bijvoorbeeld in het sociaal domein, slechts wordt ingezet voor ‘routinematige klussen’. Het gaat dan om taken waarbij geen emotionele, intieme, persoonlijke betrokkenheid vereist is en zet mensen extra nadrukkelijk in op de relatie met de cliëntgroep.
• Vraag bij de aanschaf van producten en diensten met kunstmatige intelligentie altijd naar de gehele leveringsketen van het bedrijf (al is het waarschijnlijk onmogelijk om dit helemaal inzichtelijk te krijgen).

De volgende keer

Kunstmatige intelligentie heeft invloed op onze publieke waarden. Op welke waarden en op welke wijze kunnen we dit goed begeleiden?

Bronnen

• Datavakbond. Data-Lokaal
• Gemeente Enschede. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
• ECP Platform voor de Informatiesamenleving. Aanpak Begeleidingsethiek
• Kate Crawford. De atlas van AI, 2021
• Kool, L., J. Timmer, L. Royakkers en R. van Est, Opwaarderen – Borgen van publieke waarden in de digitale samenleving. Den Haag, Rathenau Instituut 2017
• MIT Technology Review. Karen Hao. Training a single AI model can emit as much carbon as five cars in their lifetimes
• NOS. Fraude opsporen of gevaar van discriminatie? Gemeenten gebruiken ‘slimme’ algoritmes
• Sophie Doove en Daniëlle Otten, CBS, Verkennend onderzoek naar het gebruik van algoritmen binnen overheidsorganisaties, 2018.

“Het berekenen van een zogenoemd NLP-model[1] kost 300 kilogram CO2 uitstoot, dit is te vergelijken met de uitstoot van vijf benzine auto’s over hun gehele levensduur, inclusief hun productie, of 125 retour vluchten van New York naar Beijing.”

Universiteit van Massachusetts

Gemeenten gaan voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), dit gaat om verantwoord omgaan met milieu, mensen en maatschappij. Ook maken gemeenten steeds meer gebruik van kunstmatige intelligentie, zelfstandig of via diensten en producten van andere bedrijven. Werken met data, kunstmatige intelligentie en algoritme vraagt ontzettend veel energie en grondstoffen. Daarnaast heeft het naast privacy ook veel gevolgen voor mensen en de maatschappij.

In een drieluik wordt kunstmatige intelligentie belicht in relatie tot de thema’s milieu, mens en maatschappij. Wat zijn de risico’s en welke maatregelen kan een gemeente treffen?

In dit artikel: kunstmatige intelligentie en milieu.

Gebruik van kunstmatige intelligentie

Op basis van een uitgestuurde enquête van het CBS werd in 2018 al geschat dat de helft van de Nederlandse gemeenten gebruik maakt van algoritmen in hun primaire processen. Naar schatting maken zeker 25 gemeenten gebruik van voorspellende systemen en algoritmen om bijvoorbeeld bijstandsfraude op te sporen, te voorspellen waar mogelijk ondermijnende criminaliteit plaatsvindt en om burgers met schulden op tijd te kunnen helpen. Ook andere digitale technologieën maken gebruik van algoritmen en kunstmatige intelligentie, zoals Internet of Things (IoT), digitale platformen en robotica, die gemeenten weer inzetten om hun maatschappelijke taken uit te voeren en te optimaliseren.

Risico’s

Kunstmatige intelligentie is een enorme machine met een ondoorzichtige leveringsketen over de hele wereld. We moeten af van het idee dat kunstmatige intelligentie alleen databases en algoritmen in de cloud zijn. Er zit een enorm fysieke wereld achter met logistiek, transport en fysieke arbeid. Het rekenwerk en de opslag van data komen tegen kosten die niet alleen economisch zijn:

• Witte lithium kristallen, tegenwoordig bekend als het ‘grijze goud’, worden voornamelijk gebruikt voor herlaadbare batterijen. Deze zitten in onze laptops, IoT apparaten, robotica, smartphones en datacenters back-up power. Gebruikers en gemeenten maken vanuit deze apparaten, via de cloud, gebruik van algoritmen en kunstmatige intelligentie. Het mijnen van lithium en andere grondstoffen gaat regelmatig gepaard met oorlog, hongersnood , vernietiging van de natuur en dood. Landschappen worden verwoest en mensen worden verdreven.
• Het vervolgens berekenen van algoritmen vraagt een enorm computergebruik. De hoofdmaat van deze energie wordt opgewerkt uit gas en kolen. Uit onderzoek uit 2019 van de universiteit van Massachusetts bleek dat het berekenen van een zogenoemd NLP-model 300 kilogram CO2 uitstoot. Dit is te vergelijken met de uitstoot van vijf benzine auto’s over hun gehele levensduur, inclusief hun productie of 125 retour vluchten van New York naar Beijing. De CO2-voetafdruk van de infrastructuur van computerberekeningen is gelijk aan die van de luchtvaartindustrie.
• Apparaten die worden gebruikt om de algoritmen te draaien, informatie te visualiseren, of te verbinden worden veelal gebouwd uit verschillende mineralen en olie. Deze worden ook gemijnd, soms onder erbarmelijke omstandigheden voor mensen, maar altijd met grof geweld voor de omgeving. Het water in de grond of bijliggende bronnen wordt vervuild bij het mijnen van de mineralen en grondstoffen. Een klein percentage van de gemijnde aarde bevat waardevolle zeldzame elementen voor high-tech apparaten, het overgrote gedeelte wordt terug gedumpt, onder andere in water. Dit kan het water bijvoorbeeld vervuilen met ammonium. Tot slot worden grote hoeveelheden water gebruikt om datacenters te koelen, dit water is niet meer beschikbaar voor de inwoners en de natuurlijke omgeving.

Maatregelen

Gemeenten voelen de urgentie om te voldoen aan 49% CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990. Zij hebben vrijwel unaniem ingestemd met het Klimaatakkoord. De uitdaging is nu om de ambities op het gebied van CO2-reductie te vertalen naar beleid en uitvoering. De VNG helpt gemeenten hierbij met het programma CO2-reductie door gemeenten, dat wordt uitgevoerd met financiering uit de Klimaatenveloppe.

Rondom de directe inzet van kunstmatige intelligentie is het aan gemeenten de taak om een afweging te maken tussen de risico’s tegenover de opbrengsten. Hierbij is het belangrijk om goed geïnformeerd een afweging te maken. Maak gebruik van verantwoorde leveranciers (al is dit in de praktijk moeilijk te doorgronden). Probeer wanneer het mogelijk is met inkoop afspraken te maken over duurzame kunstmatige intelligentie. Daarnaast is het van belang hoe lang de resultaten van waarde zijn voor de organisatie, zorg dat de organisatie geen gebruik maakt van wegwerp oplossingen.

Een aanvullende oplossing is ‘open’ ontwikkelen, door hergebruik van algoritme kan er veel energie bespaard worden. Men kan voortbouwen op ontwikkelde algoritmen, gemeenten kunnen oplossingen uitwisselen door samen te werken of te werken met een beloningssysteem voor het gebruik van elkaars oplossingen.

De volgende keer

De inzet van kunstmatige intelligentie kan een bijdrage leveren aan menselijk welzijn, maar kan ook tot dehumaniserende situaties leiden. Het kan gaan om het gevaar van objectivering of instrumentalisering van mensen…

Bronnen

• Datavakbond. Data-Lokaal
• Gemeente Enschede. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
• Kate Crawford. De atlas van AI, 2021
• Kool, L., J. Timmer, L. Royakkers en R. van Est, Opwaarderen – Borgen van publieke waarden in de digitale samenleving. Den Haag, Rathenau Instituut 2017
• MIT Technology Review. Karen Hao. Training a single AI model can emit as much carbon as five cars in their lifetimes
• NOS. Fraude opsporen of gevaar van discriminatie? Gemeenten gebruiken ‘slimme’ algoritmes
• Sophie Doove en Daniëlle Otten, CBS, Verkennend onderzoek naar het gebruik van algoritmen binnen overheidsorganisaties, 2018.

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Natural_language_processing

Gemeenten leveren meer dan tweehonderd verschillende producten en diensten aan haar inwoners en bedrijven. Dit gaat bijvoorbeeld van het verstrekken paspoorten/rijbewijzen, het onderhouden van de openbare ruimte, opstellen van omgevingsplannen tot het leveren van jeugdzorg. Totaal verschillende producten waarbij de informatiebehoefte steeds anders is. Deze informatiebehoefte wordt door de groeiende digitalisering steeds groter, en door de intensiverende samenwerking met diverse ketenpartners ook steeds complexer. Gemeenten moeten hierbij het overzicht houden en verbanden leggen binnen de eigen organisatie en met andere organisaties. Daarnaast ligt er een taak om deze informatiestromen op een veilige wijze te ontwerpen, ontwikkelen, implementeren en te onderhouden.

Leergang informatie & innovatie

Dit zijn grote vraagstukken die vragen om accurate kennis op het terrein van informatievoorziening en digitale technologieën. Voor het opbouwen en onderhouden van de benodigde kennis biedt Telengy Management & Advies de Leergang informatie & innovatie aan.

Gemeente Hoeksche Waard volgt de leergang en hebben daarbij gekozen voor een opzet met de onderstaande zes modulen[1]:

Module iGovernance

Woensdag 7 september jl. stond het onderwerp i-Governance centraal. Ger Manders bekeek samen met het team naar de onderlinge samenhang van de wijze van sturen, beheersen en toezicht houden van de gemeente op informatievoorziening en automatisering.

In het tweede gedeelte is theaterwetenschapper en filosoof, Jaïr Stranders, aan de slag gegaan met het eigen gedrag van de deelnemers. Welk persoonlijk gedrag kan ik vertonen om positieve invloed te hebben op de ander.

Het vraagstuk dat centraal stond: Op welke wijze richt de gemeente Hoeksche Waard een goede i-governance in en welke randvoorwaarden zijn hiervoor nodig?

Governance is fabriekswerk

In fabrieken wordt al sinds jaar en dag gekeken op welke wijze deze goed, efficiënt en verantwoord geleid kunnen worden, kortom governance. Voor ons was er dan ook geen betere plek te bedenken om deze module te organiseren dan in onze eigen fabriek C’ park Bata Best.

De Bata fabriek is in 1934 geopend voor de productie van dames-, heren-, kinder- en sportschoenen. Ook kousen, pantoffels en rubber laarzen werden hier geproduceerd. Deze dagen is het bata fabrieksterrein een deelkantoor, waar Telengy één van de panden betrekt, maar Bata bestaat nog steeds.

Voor de senior senior adviseur kent u misschien nog het nummer uit 1929 met de geniale zin: “Zoo’n man met van die doodgewone Bata-schoenen an” Dit past weer bij ons eigen motto: Gewoon doen.

Reversed Escaperoom

De dag start met een reversed escaperoom, niet de deelnemers zijn opgesloten, maar de spreker: Ger Manders, zit ergens in de bestuurskamer vastgeketend. Na een goed speurwerk en basiskennis van I-governance wordt hij bevrijd.

In control over I&A

Ger werkt vanuit de praktijk naar de theorie met de vraag: hoe is de  i-governance geregeld voor de Hoeksche Waard? De antwoorden zijn uiteenlopend, maar men kan dan ook in control zijn op heel veel zaken: processen, producten, principes, projecten, portfolio’s, prioriteiten en i-wetgeving en bijvoorbeeld financiering. Uiteindelijk komen we tot de volgende definitie van governance:

“Governance is het waarborgen van de onderlinge samenhang van de wijze van sturen, beheersen en toezicht houden van een organisatie, gericht op efficiënte en effectieve realisatie van doelstellingen, alsmede het daarover op een open wijze communiceren en verantwoording afleggen ten behoeve van belanghebbenden.”

Nu weer terug naar de praktijk, in twee groepen wordt het instrumentarium van de Hoeksche Waard in beeld gebracht. Vragen die behandeld worden:

• Is het instrumentarium ontwikkeld en ingericht?
• Weet iedereen van het bestaan?
• En wordt het toegepast in de praktijk?

Het gesprek leidt direct tot actiepunten, vooral het gesprek over beleggen van taken en verantwoordelijkheden staat centraal.

Theater en governance

Het laatste deel van de middag kunnen we niet zoveel over zeggen. Het is een geheim van de kok en zonder dit geheim verlies je het verrassingseffect voor nieuwe groepen en deelnemers.

Jaïr Stranders creëert een unieke setting met werkvormen waar hij iedereen met non-verbale oefeningen uitdaagt tot reflectie. Ondanks de stilte hoor je het soms knetteren tussen mensen of knarsen in hoofden, ook voel je de spanning en het ongemak, Jaïr weet altijd een tip te geven om dat weg te nemen en de dynamiek weer andere wending te geven.

Aan de slag

De module sloot aan bij de ontwikkeling waar de gemeente Hoeksche Waard momenteel mee bezig is. Het inspireert en zet aan tot het maken van stappen. Ger heeft gezorgd voor een gezamenlijk taal met modellen als kapstok en Jaïr heeft duidelijk gemaakt dat een groot deel van de toepassing en communicatie niet op papier en in woorden ligt, maar vooral in gedrag!

Onderstaande optimisten gaan volledig in control komen.

Interesse in een eigen leergang?

Telengy adviseert gemeenten en lokale overheden al 25 jaar op het terrein van dienstverlenings- en organisatiedoelstellingen, informatievraagstukken en automatiseringsoplossingen. Deze ruime praktijkervaring vormt de basis voor de Leergang informatie & innovatie. Het is een leergang voor de lokale overheid waarbij we nadrukkelijk gebruik maken van ons netwerk. Door het proactief betrekken van andere gemeenten, hoogleraren/deskundigen, VNG en leveranciers proberen we de kennisdeling te optimaliseren. Aan het einde van de leergang:

• Kennen deelnemers de fundamenten van de gemeentelijke informatievoorziening;
• Hebben deelnemers de kennis over de laatste ontwikkelingen uit het werkveld;
• Kennen deelnemers een netwerk aan inspirerende en/of deskundige professionals;
• Werken deelnemers samen aan concrete, inspirerende en innovatieve vraagstukken van de gemeente;
• Is er een kennisbank met informatie, voorbeelddocumenten en handleidingen opgebouwd die in eigendom is van de deelnemers.

Meer weten?

Ook interesse in een leergang? Neem vooral even contact op zodat we extra informatie kunnen verstrekken en eventuele wensen en mogelijkheden kunnen bespreken: Jacob Ubbels, 06 50 43 15 78, j.ubbels@telengy.nl of Roel Ottens, 06 50 43 15 77, r.ottens@telengy.nl.

[1] Telengy biedt vele modulen aan in het brede spectrum van informatievoorziening, o.a. digitalisering, zaakgericht werken, datagedreven werken, e-depot, Wet open overheid, Open data, ICT-aanbesteden, (digitale) dienstverlening, Omgevingswet, basisregistraties en de Samenhangende Objecten Registratie, Common Ground, overheidsontwikkel- en managementmodellen, informatiebeveiliging, privacy en ethiek.

Een discussie van elk modern stel was welke achternaam het eerstgeboren kind gaat krijgen. Het wetsvoorstel dat op 13 september 2022 is aangenomen door de Tweede Kamer kan hier een einde aan maken. Na vaststelling door de Eerste Kamer kan het kind beide achternamen krijgen.

Discussie rond een mooie gebeurtenis

Ik ben een kersverse vader van een dochter, een mooie gebeurtenis. Voorafgaand hadden wij als ouders veel zaken om te bespreken: bevalplan, kinderopvang, geboortekaartje, voornaam en … welke achternaam ons kind krijgt. Bij ons heeft dit nogal wat discussie opgeleverd, alle argumenten konden we tegen elkaar wegstrepen:

• Jij hebt het kind al 9 maanden mogen dragen.
• Ik heb het kind al 9 maanden moeten dragen.
• Mijn ouders hebben nog geen kleinkinderen.
• Ik wil laten zien dat een vrouw gelijke rechten heeft en dat niet automatisch de man zijn naam centraal staat.
• Ik wil geen activistisch statement maken over de rug van mijn kind.
• …

Kortom wij kwamen er niet uit. Uiteindelijk kunnen we concluderen dat mijn vrouw een groter hart heeft en ons kind kreeg mijn achternaam. Nu komt er een tijdelijke overgangsregeling die een gecombineerde achternaam mogelijk maakt. Voor onze dochter maken we hier graag gebruik van en wij zijn niet de enige; uit een publiekspeiling van het ministerie van Justitie en Veiligheid van 2020 blijkt dat 32% van de mensen vindt dat het mogelijk moet worden dat ouders hun kinderen de namen van beide ouders meegeven.

Aanpassingen in processen

Het is misschien beroepsdeformatie, maar het eerste wat ik dacht was: wat moet er allemaal gebeuren bij gemeenten? De VNG heeft al een impactanalyse gedaan voor gemeenten:

Opstellen geboorteakte en akte van naamskeuze

In beide processen zijn beperkte wijzigingen nodig waar er nu nog twee opties zijn voor de achternaam (achternaam vader of achternaam moeder), komen er straks vier opties voor de achternaam (achternaam vader, achternaam moeder, achternaam vader + achternaam moeder of achternaam moeder + achternaam vader).

Geboorteaangifte meervoudige nationaliteit

Wanneer een kind een meervoudige nationaliteit heeft, kunnen de ouders kiezen welk van de mogelijk toepasselijke rechtstelsels wordt toegepast voor het naamrecht. Dit keuzemoment moet als een extra stap aan het proces van de geboorteaangifte worden toegevoegd.

Overgangsregeling

Als de achternaam van een kind na de geboorte wordt gewijzigd, bestaat hiervoor al een proces. In de nieuwe situatie moet wel vermeld worden dat het om een overgangsregeling gaat. Uitgaande van een inwerkingtreding op 1 januari 2024 gaat dit om gezinnen van wie het oudste kind op dat moment maximaal de leeftijd van acht jaar heeft bereikt. Deze leeftijdsgrens sluit goed aan bij de grens die in de rechtspraak al deels wordt toegepast, namelijk dat een kind vanaf acht jaar gehoord wordt in familierechtelijke zaken die de (rechts)positie van het kind betreffen. Tot de leeftijd van acht jaar is de identiteit van het kind nog niet dermate ontwikkeld dat het veranderen van de geslachtsnaam negatieve gevolgen zou kunnen hebben stelt het amendement van Ellian en Van Ginneken over verruiming van de overgangsregeling.

Een wijziging van de achternaam na de geboorte betekent ook dat eventuele paspoorten en identiteitskaarten (NIK’s) niet meer geldig zijn en opnieuw aangevraagd en uitgegeven moeten worden. De kosten hiervan zijn voor de ouders en verzorgers.

Aanpassingen in de ICT

De gemeente werkt met een burgerzakenapplicatie. Momenteel zijn er drie softwareleveranciers in het burgerzakendomein: Centric, PinkRoccade Local Government en Procura.

Deze leveranciers moeten een diverse functionaliteiten in de applicatie aanpassen. Dit kan gaan over het aanpassen van (slimme) digitale processtappen/-keuzes of informatieve ondersteuning d.m.v. een vragenboom of externe informatieve koppeling met databanken als Handboek Burgerzaken Amsterdam of VIND. Het laatste is reeds aanwezig.

Een leuk weetje om te vermelden: in het Logisch Ontwerp van de Basisregistratie persoonsgegevens is een maximale lengte opgenomen voor de achternaam die ruim voldoende is voor deze wetswijziging. De achternaam kan uit maximaal 200 tekens bestaan en lijkt voor nu ook voldoende voor de dubbele achternaam.

Een ander aandachtpunt is dat er na een aantal generaties verwarring kan ontstaan wat nou een dubbele achternaam is of een reeds bestaande dubbele achternaam, zoals  Haersma Buma of Beijersbergen van Henegouwen.

De leveranciers geven dat zij tussen de 6 en 9 maanden nodig  hebben voor het aanpassen van de applicaties.

Kosten

Wat gaat het de Nederlandse staat kosten wanneer ik mijn kind een dubbele achternaam geef? De kosten zijn sterk afhankelijk van het percentage ouders dat hiervoor kiest. De publiekspeiling van het ministerie van Justitie en Veiligheid is dat 21% van de toekomstige ouders hiervoor kiezen.

Jaarlijks

Jaarlijks zijn dit ongeveer 9.000 extra aktes van naamskeuze. De extra uitvoeringskosten daarvan liggen tussen de € 0,1 en € 0,2 miljoen per jaar.

Overgangsregeling

Wat de uitvoeringskosten worden, is nog niet exact berekend voor kinderen met de maximale leeftijd van 8 jaar. Wel is dit berekend voor kinderen kinderen jonger dan 4 jaar en kinderen jonger dan 12 jaar. Wanneer we er tussen in gaan zitten zijn de minimale kosten 12,15 miljoen euro en de maximale kosten 17,35 miljoen euro.

Kosten ICT-leveranciers

De kosten voor de wijzigingen in de softwareapplicatie zijn eenmalig. Of dit daadwerkelijk wordt doorberekend aan de gemeente, hangt af van de afspraken die over dit soort situaties zijn gemaakt met de leverancier.

Het VNG-rapport gaat voor de implementatie uit van een dagdeel voor kleine gemeenten en twee dagdelen voor middelgrote en grote gemeenten met een gemiddeld uurtarief van € 150,- per uur. De externe implementatie kosten voor alle gemeenten zijn gezamenlijk zo’n € 300.000,-.

Kosten intern

De gemeente moet capaciteit vrijmaken voor het uitwerken van processen, het trainen van ambtenaren van de burgerlijke stand en het klantcontactcentrum. Tot slot moeten alle (toekomstige) ouders geïnformeerd worden over de nieuwe mogelijkheden door de afdeling communicatie.

Conclusie

Wanneer ik dit kostenplaatje voorleg aan mijn vrouw en uitleg wat erbij komt kijken: het trainen van de ambtenaren van de burgerlijke, de overuren van communcatie-afdelingen en het aanpassen van werkprocessen en applicaties, kijkt zij mij droogjes aan en zegt: “als maatschappij moet je er wat voor over hebben om man en vrouw gelijkwaardiger te maken.”

Bronnen

• Eerste Kamer der Staten-Generaal. 35.990 Introductie gecombineerde geslachtsnaam.
• Rijksoverheid. Dubbele achternaam tijdelijk ook mogelijk voor reeds geboren kinderen.
• VNG. Impactanalyse verkrijgen van een dubbele achternaam.

Meer weten?

Neem voor meer informatie vrijblijvend contact op met Roel Ottens, 06 50 43 15 77, r.ottens@telengy.nl.

Gemeenten leveren meer dan tweehonderd verschillende producten en diensten aan haar inwoners en bedrijven. Dit gaat bijvoorbeeld van het verstrekken paspoorten/rijbewijzen, het onderhouden van de openbare ruimte, opstellen van omgevingsplannen tot het leveren van jeugdzorg. Totaal verschillende producten waarbij de informatiebehoefte steeds anders is. Deze informatiebehoefte wordt door de groeiende digitalisering steeds groter, en door de intensiverende samenwerking met diverse ketenpartners ook steeds complexer. Gemeenten moeten hierbij het overzicht houden en verbanden leggen binnen de eigen organisatie en met andere organisaties. Daarnaast ligt er een taak om deze informatiestromen op een veilige wijze te ontwerpen, ontwikkelen, implementeren en te onderhouden.

Leergang informatie & innovatie

Dit zijn grote vraagstukken die vragen om accurate kennis op het terrein van informatievoorziening en digitale technologieën. Voor het opbouwen en onderhouden van de benodigde kennis biedt Telengy Management & Advies de Leergang informatie & innovatie aan.

Gemeente Hoeksche Waard volgt de leergang en hebben daarbij gekozen voor een opzet met de onderstaande zes modulen:[1]

Op vrijdag 13 mei 2022 stond de module Architectuur & Gegevensuitwisselingen op de agenda, waarin de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en leverancier Centric hun visie op de toekomst van Common Ground geven en waarin samen met de deelnemers een vertaling werd gemaakt naar de actuele praktijk van de gemeente Hoeksche Waard.

‘Place to be’ voor architectuur

In Nederland is er één locatie waar je naar toe kan gaan wanneer je het over architectuur wil hebben: Het Nieuwe Instituut te Rotterdam is hét museum voor Architectuur, Design en Digitale cultuur!

De opening van de dag gaat over de parallellen tussen ict-architectuur en de fysieke architectuur, het ontstaan en de ontwikkeling. Vragen die aan bod komen: welke architectuurprincipes kun je hanteren en met welk doel, hoe pas je dit toe in je dagelijks werk en hoe kun je vernieuwen binnen een bestaande architectuur?

VNG over GEMMA en Common Ground

Paul Jansen van de VNG geeft in het eerste gedeelte een introductie op het thema en specifiek op GEMMA. Wat visualiseert een architect, welke methodes en talen zijn er, wat is de Nederlands Overheid Referentie Architectuur en welke kernwaarden, doelen en principes horen hierbij?

In het tweede gedeelte behandelt Paul de informatiekundige visie Common Ground en de bijbehorende implementatie strategieën.

De gemeente Hoeksche Waard wordt daarbij gevraagd om te kijken naar haar eigen positie in de adoptiecurve en te bedenken of en op welke wijze zij gebruik gaan maken van de adoptiecurve van Common Ground. Op deze wijze wordt er een link gemaakt naar de praktijk. De gemeente heeft vragen voorbereid die gezamenlijk worden beantwoord.Tot slot kijkt Paul met alle deelnemers naar hun veranderende rol wanneer Common Ground een onderdeel wordt van hun dagelijkse praktijk.

MVRDV (architectenbureau)

Na een gezonde lunch is een rondleiding gepland op de zesde verdieping van het architectuurmuseum: MVRDVHNI: The Living Archive of a Studio, het archief van het wereldberoemde architectenbureau MVRDV (o.a. de markthal in Rotterdam). De vraag die in de rondleiding centraal staat is welke kernwaarden je meeneemt bij het ontwerpen van een gebouw. Dit blijkt prima te vertalen naar welke waarden je meeneemt bij het ontwerpen van de informatievoorziening van een gemeente. Het uitzicht op het Boijmans van Beuningen depot is trouwens fantastisch!

Lagerhuis Hoeksche Waard

De vergaderzaal wordt vervolgens voor een moment omgetoverd tot de belangrijkste kamer van Hoeksche Waard, het Lagerhuis. Een Witteman en een Van Dam begeleiden de discussie, waaraan iedereen mondig deelneemt.

Centric-perspectief Common Ground

Eddy van de Werken is productowner bij Centric en neemt binnen de organisatie de leiding als het gaat om Common Ground. Hij legt uit dat Common Ground alleen gaat werken wanneer er een sterke verbinding is tussen de leveranciers en gemeenten met een stevige waarschuwing. Als er niet wordt vastgelegd dat deze nieuwe informatiekundige visie de nieuwe standaard wordt, gaat de leverancier niet ontwikkelen. Dat gemeenten al op weg zijn naar deze nieuwe standaard, blijkt wel uit het bestuurlijk commitment: het VNG-Bestuur heeft in 2020 de Meerjarige Transitiestrategie Common Ground vastgesteld. Tot slot laat Eddy enkele voorbeelden zien waar principes van Common Ground zijn toegepast.

Met een actievraag het weekend in

Twee deelnemers van de leergang worden gevraagd om de volgende vraag te beantwoorden voor de eindpresentatie in 2023: Hoe maak ik de transitie van mijn huidige architectuur naar een nieuwe flexibele en schaalbare architectuur?

Een dag vol abstracte begrippen die we gezamenlijk vertaald hebben naar de praktijk in Hoeksche Waard.

Interesse in eigen leergang?

Telengy adviseert gemeenten en lokale overheden al 25 jaar op het terrein van dienstverlenings- en organisatiedoelstellingen, informatievraagstukken en automatiseringsoplossingen. Deze ruime praktijkervaring vormt de basis voor de Leergang informatie & innovatie. Het is een leergang voor de lokale overheid waarbij we nadrukkelijk gebruik maken van ons netwerk. Door het proactief betrekken van andere gemeenten, hoogleraren/deskundigen, VNG en leveranciers proberen we de kennisdeling te optimaliseren. Aan het einde van de leergang:

• kennen deelnemers de fundamenten van de gemeentelijke informatievoorziening;
• hebben deelnemers de kennis over de laatste ontwikkelingen uit het werkveld;
• kennen deelnemers een netwerk aan inspirerende en/of deskundige professionals;
• werken deelnemers samen aan concrete, inspirerende en innovatieve vraagstukken van de gemeente;
• is er een kennisbank met informatie, voorbeelddocumenten en handleidingen opgebouwd die in eigendom is van de deelnemers.

Meer weten?

Ook interesse in een leergang? Neem vooral even contact op zodat we extra informatie kunnen verstrekken en eventuele wensen en mogelijkheden kunnen bespreken: Jacob Ubbels, 06 50 43 15 78, j.ubbels@telengy.nl of Roel Ottens, 06 50 43 15 77, r.ottens@telengy.nl.

[1] Telengy biedt vele modulen aan in het brede spectrum van informatievoorziening, o.a. digitalisering, zaakgericht werken, datagedreven werken, e-depot, Wet open overheid, Open data, ICT-aanbesteden, (digitale) dienstverlening, Omgevingswet, basisregistraties en de Samenhangende Objecten Registratie, Common Ground, overheidsontwikkel- en managementmodellen, informatiebeveiliging, privacy en ethiek.